Με τα εμβληματικά νησιωτικά σπίτια της Ελλάδας που κομποζάρουν στον έντονο ουρανό και τον μεσογειακό ήλιο, η επιλογή χρήσης μπλε και λευκού φαίνεται σχεδόν φυσική. Ωστόσο, τουλάχιστον στην αρχή, τα γραφικά κτίρια της Σαντορίνης, της Μυκόνου, και άλλων νησιών έπρεπε να «χρωματιστούν» με αυτά τα χρώματα όχι για λόγους αισθητικής, αλλά αναγκαιότητας.
Η λευκή και μπλε παλέτα θα γινόταν αργότερα συνώνυμη με την αρχιτεκτονική των Κυκλάδων, έτσι οι ντόπιοι έκαναν την προσωπική επιλογή να ζωγραφίσουν τα σπίτια τους με αυτήν.
Παραδόξως, ο συνεπής σχεδιασμός των σπιτιών δεν έχει καμία σχέση με το νόημα πίσω από τα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Σχηματίζουν όλα ένα όμορφο τοπίο, τολμούμε να πούμε Instagrammable, αλλά η αλήθεια δεν είναι και τόσο… viral. Η ιδέα πίσω από αυτό κρύβει μια ατυχή σύμπτωση, από ένα ξέσπασμα χολέρας.
Άσπρη πέτρα ξέξασπρη
Αρχικά, ας κάνουμε μια ανδρομή. Σύμφωνα με τον Greek Reporter, πολλά σπίτια στα νησιά των Κυκλάδων όπως η Μύκονος και η Νάξος κατασκευάστηκαν αρχικά με πέτρα, καθώς ήταν πιο προσιτό υλικό από το ξύλο σε αυτά τα βραχώδη μέρη. Ένα μεγάλο μειονέκτημα των εποχών ήταν ότι οι πέτρες συνήθως θα ήταν αρκετά σκοτεινές και επομένως ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητες στις έντονες ακτίνες του ήλιου το καλοκαίρι. Ως αποτέλεσμα, τα σπίτια θα θερμαίνονται από την έντονη ηλιοφάνεια στις θερμότερες μέρες.
Για να κρυώσουν το εσωτερικό τους, μερικοί άνθρωποι αποφάσισαν να βάψουν τα πέτρινα σπίτια τους λευκά.
Το μπλε που σε τυλίγει
είναι η στάχτη
του καμένου χρόνου.
Μιχάλης Γκανάς, «Το μπλε που σε τυλίγει»
Γαλάζιο και λευκό
Αυτό το λευκό θα εξυπηρετούσε έναν δεύτερο σκοπό τη δεκαετία του 1930, όταν η Ελλάδα χτυπήθηκε από ένα ξέσπασμα χολέρας. Υπό το καθεστώς του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά το 1938, ολόκληρο το έθνος είχε την εντολή να ασπρίζει τα σπίτια του με την ελπίδα να ελέγξει την εξάπλωση της νόσου.
Αυτό συμβαίνει επειδή η λευκή χρωστική ουσία (ασβέστης) που χρησιμοποιείται συνήθως για να ζωγραφίζει τα σπίτια την ημέρα ήταν κατασκευασμένη με ασβεστόλιθο, ένα απολυμαντικό που θα μπορούσε να απολυμάνει τα σπίτια.
Το μπλε του κόσμου γύρευα
και καθώς ενόμιζα πως κουβαλούσα το αεράκι
του μέλλοντός μου
είδα το χιόνι των ανθρώπων ερώτων μακρινών
και να ματώνουν τα πνευστά και να ιδρώνουν θάνατο
και τα σώματα να γίνονται μοίρα
με τη μνήμη μας ένα ποτάμι θηρία που αστράφτει
κατηφορίζοντας στα μεγάλα βουνά των ανθρώπων.
Μάνος Ελευθερίου, «Το νεκρό καφενείο»
«Θεέ μου τι μπλε ξοδεύεις» ή μήπως όχι;
Όσο για το μπλε, η ιστορία πίσω από αυτό δεν είναι καθόλου ρομαντική. Το μπλε χρώμα που χρησιμοποιείται για την ελληνική αρχιτεκτονική του νησιού ήταν συχνά κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο και μια μπλε σκόνη ταλκ καθαρισμού γνωστή ως λουλάκι.
Το λουλάκι ήταν οικιακό προϊόν που οι ντόπιοι θα είχαν διατηρήσει στο σπίτι τους. Ως εκ τούτου, ήταν πιο βολικό και οικονομικό να δημιουργηθεί μια μπλε χρωστική ουσία σε σύγκριση με άλλα χρώματα βαφής.
Γαλάζια, η θάλασσα – πολύ γαλάζια.
Χρυσό αιγαιοπελαγίτικο τοπείο.
Οι γλάροι….»
(Γ. Ρίτσος)
Και εγένετο (ομοιόμορφη) πατρίς Ελλήνων
Το 1974, η ελληνική στρατιωτική δικτατορία ψήφισε νόμο για τα νησιωτικά σπίτια να βαμμένα με μπλε και άσπρο χρώμα για να εμπνεύσουν τον πατριωτισμό.
Αν και αυτό δεν είναι πλέον υποχρεωτικό, αρκετοί κάτοικοι έχουν διατηρήσει το χρωματικό σχέδιο, καθώς έχει αναμφισβήτητα εντυπωθεί στην ελληνική αισθητική.
